Türkiye’yi yasa boğan Kahramanmaraş merkezli 11 ilde etkili depremler, Türkiye’de yeniden deprem gerçeğini hatırlattı. Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Aytekin Çelik, depremlerin ardından Zorunlu Deprem Sigortası’na olan talebin arttığını söyledi. Türkiye’nin her yerinden DASK ve konut sigortası poliçesi başvurularında artış gözlemlendiğini belirten Çelik, zorunlu deprem sigortası hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı. Deprem korkusu, sigortada talebi artırdı. 6 Şubat tarihinde Kahramanmaraş merkezli yaşanan 7,6 ve 7,7 büyüklüğündeki depremlerin ardından, sigortaya olan talep arttı. Türkiye Sigorta Birliği’nden yapılan açıklamada, depremin ardından deprem sigortalarına olan ilginin 3-4 kat arttığı belirtildi. Doğal Afet Sigortalan Kurumu’nun (DASK) verilerine göre de zorunlu deprem sigortası poliçe sayısı 11.1 milyon adete ulaştı. Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Aytekin Çelik, zorunlu deprem sigortası hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı ve diğer sigorta sözleşmeleri açısından deprem unsurunu değerlendirdi. Deprem sigortası yapılması zorunlu mudur? Deprem sigortasının yapılması, bu sigorta için düzenlenen genel şartlarda belirtilen binalar için zorunludur. Söz konusu zorunluluk bir defalık sözleşme yapılmasına ilişkin olmayıp sözleşmenin her yıl zorunlu olarak yenilenmesi gerekmektedir. Genel şartlar çerçevesinde deprem sigortası yapılması zorunlu olmayan binalar için istenirse isteğe bağlı olarak deprem sigortası yaptırılabilmesi mümkündür. Uygulamada deprem rizikosu, yangın sigortası içerisine alınabilecek teminatlar içerisinde yer almaktadır. Zorunlu deprem sigortasının yapılmamasının sonuçları nelerdir? Zorunlu deprem sigortasına tabi bir bağımsız bölüm ve binaların sigortası yapılmamışsa tapu müdürlüklerinde söz konusu taşınmazlarla ilgili tescil ve terkin işlemleri yapılamaz. Aynı şekilde söz konusu taşınmazların su ve elektrik aboneliği işlemlerinde de zorunlu deprem sigortasının yapıldığının belgelendirilmesi gerekir. Zorunlu Deprem Sigortasının yapılması hangi durumlarda söz konusu olur? Taşınmazları tamamı zorunlu deprem sigortası kapsamında değildir. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamındaki bağımsız bölümler, tapuya kayıtlı ve özel mülkiyete tabi taşınmazlar üzerinde mesken olarak inşa edilmiş binalar, bu binalar içinde yer alan ve ticarethane, büro ve benzeri amaçlarla kullanılan bağımsız bölümler zorunlu deprem sigortası kapsamına girer. Bunların dışında kat irtifakı tesis edilmiş binalar, tapuda henüz cins tashihi yapılmamış ve tapu kütüğünde vasfı arsa vb. olarak görünen binalar, tapu tahsisi henüz yapılmamış kooperatif bağımsız bölümleri için de zorunlu deprem sigortası yapılabilmesi mümkündür. Buna karşılık Kamu Konutları Kanunu’na tâbi olan veya kamu hizmet binası olarak kullanılan binalar ve bağımsız bölümler, tamamı ticari veya sınai amaçla kullanılan binalar, köy yerleşik alanları ve civarında ve mezralarda yapılan binalar teminat kapsamı dışındadır. Mevzuata uygun şekilde inşa edilmeyen binalar için zorunlu deprem sigortası yapılabilir mi? İlgili mevzuata ve projeye aykırı olarak inşa edilen, taşıyıcı sistemi olumsuz yönde etkileyecek şekilde tadil edildiği veya zayıflatıldığı tespit edilen, projesi bulunmayan ve mühendislik hizmeti görmemiş binalar, yetkili kamu kurumları tarafından yıkılmasına karar verilen binalar ile mesken olarak kullanıma uygun olmayan, bakımsız, harap veya metruk binalar zorunlu deprem sigortasının kapsamı dışında kalmaktadır. Bazı binalar zorunlu deprem sigortasının kapsamı dışında bırakıldığından sigorta sözleşmesi yapılırken binanın durumunun DASK’a doğru bir şekilde beyan edilmesi gerekir. Aksi halde DASK tarafından sigorta tazminatının ödenmemesi veya sigorta tazminatında indirim yapılması gündeme gelebilir. Ayrıca sigorta sözleşmesi süresi içerisinde binada mevzuata aykırı değişiklik yapılması halinde DASK sözleşmeyi feshedebilir. Zorunlu Deprem Sigortasının sağladığı teminatın kapsamına hangi zararlar girer? Depremin doğrudan neden olduğu maddi zararlar ile deprem sonucu meydana gelen yangın, infilak veya yer kaymasının sigortalı binalarda neden olacağı hasarlar zorunlu deprem sigortası kapsamına girmektedir. Bu çerçevede temeller, ana duvarlar, bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar, bahçe duvarları, istinat duvarları, tavan ve tabanlar, merdivenler, asansörler, sahanlıklar, koridorlar, çatılar, bacalar ve yapının benzer nitelikteki tamamlayıcı kısımlarında meydana gelenler zararlar teminat kapsamı içerisinde yer almaktadır. Zorunlu Deprem Sigortasının sağladığı teminatın kapsamına girmeyen hususlar nelerdir? Sigorta teminatının kapsamı içerisinde depremin neden olduğu doğrudan zararlar girmektedir. Bu sebeple enkaz kaldırma masrafları, kar kaybı, iş durması, kira mahrumiyeti, alternatif ikametgâh ve işyeri masrafları, mali sorumluluklar ve benzeri dolaylı zararlar teminat kapsamı içerisine girmemektedir. Aynı şekilde sigortaya konu olan taşınmazda yer alan her türlü taşınır mal, eşya ve benzerlerine ilişkin zararlar da teminat kapsamı içerisinde yer almamaktadır. Zorunlu deprem sigortası depremin neden olduğu maddi zararlara ilişkindir. Bu sebeple ölüm dahil olmak üzere tüm bedeni zararlar teminat kapsamı dışında kalmaktadır. Aynı şekilde manevi zararların da DASK’tan talep edilebilmesi mümkün değildir. Depreme bağlı olmaksızın binanın kendi kusur ve özellikleri nedeniyle zamanla oluşan zararlar da teminat kapsamı dışındadır. Zorunlu deprem sigortası yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Tamamı ticari veya sınai amaçlarla kullanılan binalar için zorunlu deprem sigortası sözleşmesi yapılamaz. Dolayısıyla taşınmazın bu kapsamda olup olmadığının araştırılması gerekir. Ayrıca binanın inşa tarzı ve inşa yılının da doğru bir şekilde beyan edilmesi gerekir. Sözleşme yapılırken mutlaka taşınmazın brüt yüzölçümünün bildirilmesi gerekir. Söz konusu hususların yanlış beyan edilmesi halinde sigorta tazminatında indirim yapılması söz konusu olabilir. Sigorta sözleşmesinin yapılmasından sonra da sigortalının taşınmazda projeye aykırı ve taşıyıcı sitemi olumsuz olarak etkileyecek şekilde tadilat yapmaması gerekir. Aksi halde riziko gerçekleşse bile sigortalıya tazminat ödenmez. Zorunlu Deprem Sigortası poliçesi düzenlenmiş olsa bile söz konusu sözleşmeden dolayı sigortacının sorumluluğu primin ödenmesiyle başlar. Dolayısıyla poliçe düzenlenir düzenlenmez primin ödenmesi gerekir. Zorunlu deprem sigortalarında ödenecek olan prim nasıl hesaplanır? Zorunlu deprem sigortalarında ödenecek olan sigorta primi, sigorta bedeline, yapının risk grubuna, ruhsat yılına, toplam kat sayısına ve yapı tarzına göre belirlenir. Poliçenin yenilenmesi durumunda primde indirim yapılır. Depremde hasar gören binalar için zorunlu deprem sigortası sözleşmesi yapılabilir mi? Orta veya ağır derecede deprem hasarı bulunan binalar için zorunlu deprem sigortası sözleşmesi yapılamaz. Bu tür durumlarda zorunlu deprem sigortası yapılması halinde riziko gerçekleşse bile sigorta tazminatı ödenmez. Orta hasarlı binaların sigortalanabilmesi için onarılması ve/veya güçlendirilmesi akabinde de bu hususun belgelendirilmesi gerekir. Buna karşılık hafif hasarlı binaların sigortalanması mümkündür. Zorunlu Deprem Sigortasının sağladığı teminatın miktarı nasıl belirlenir? Zorunlu deprem sigortası, sigorta poliçesinde gösterilen sigorta bedeline kadar bir teminat sağlanmaktadır. Dolayısıyla depremzedenin uğradığı zarar daha fazla olsa bile DASK tarafından ancak sigorta poliçesinde belirtilen sigorta bedeline kadar sigorta tazminatı ödenebilir. Sigorta bedeli Zorunlu Deprem Sigortası Tarife ve Talimatı’nda belirlenen metrekare bedeline göre belirlenir. Söz konusu metrekare bedelleri 25.11.2022 tarihinde artırılmıştır. 25.11.2022 tarihinden önce yapılan sigorta sözleşmelerinde betonarme yapılar için m2 bedeli 1.508 TL’dir. Sigorta şirketi tarafından ödenecek azami miktar (sigorta bedeli) ise 320.000TL olarak belirlenmiştir. Buna karşılık 25.11.2022 tarihinde söz konusu miktarlar %100 oranında artırılmıştır. Ancak teminatlara ilişkin söz konusu değişiklik 01.01.2022 tarihinden sonra yapılan sigorta sözleşmelerine de herhangi bir ek prim ödenmesine gerek olmaksızın uygulanır. Dolayısıyla 25.11.2022 tarihinden sonra meydana gelen depremlerde ödenecek olan azami miktar (sigorta bedeli) 640.000TL’dir. Sigorta edilen binanın değeri bu miktardan fazla olsa bile DASK tarafından ödenebilecek azami miktar 640.000TL’dir. Deprem sonucunda meydana gelen kısmi hasarlarda da DASK tarafından sadece zarar miktarı kadar bir ödeme yapılır. Ayrıca aynı yapı için birden fazla zorunlu deprem sigortası yapılabilmesi de mümkün değildir. Binanın deprem neticesinde tamamen hasar görmesi halinde sigorta teminatı sona erer. Buna karşılık kısmi hasar durumunda ödenecek olan tazminat sigorta bedelinden düşüldükten sonra sigorta teminatı devam eder. Binanın taşıyıcı sistemine etki eden hasarlarla ilgili olarak, teminatın tekrar işlerlik kazanabilmesi için konutun eksper raporunda belirtilen makul süre içinde onarılması gerekmektedir. Zorunlu deprem sigortasıyla teminat altına alınamayan zararlar için isteğe bağlı deprem sigortası yapılabilir mi? Biraz önce de ifade edildiği gibi zorunlu deprem sigortasıyla sağlanan teminatın kapsamı tarifede gösterilen metrekare bedellerine göre belirlenir. Buna göre 25.11.2022 tarihinden sonra yapılan sigortalarda DASK tarafından ödenecek olan azami miktar 640.000TL’dir. Dolayısıyla sigorta edilen taşınmazın değerinin bu miktardan daha fazla olması halinde fazlaya ilişkin kısmın zorunlu olmayan deprem sigortasıyla teminat altına alınabilmesi mümkündür. Örneğin evin değerinin 1.000.000TL olması halinde DASK tarafından 640.000TL teminat sağlanacağından 360.000TL’lik kısım için isteğe bağlı deprem sigortası yapılabilir. İsteğe bağlı olarak yapılan deprem sigortaları, zorunlu deprem sigortasının teminatının kapsamını aşan kısım için yapılabilir. Ayrıca deprem teminatı içeren tüm sigorta poliçeleri yapılırken sigorta şirketleri tarafından zorunlu deprem sigortasının yapılmadığı tespit edilirse bu konuda sigortalıya bilgi verilerek zorunlu deprem sigortası yapılır. Zorunlu deprem sigortasının geçerli olduğu süre nasıl tespit edilir? Depremin sigorta teminatı kapsamı içerisinde yer alabilmesi için sözleşme süresi içerisinde gerçekleşmesi gerekir. Deprem sigortası, bir yıllık bir süre için yapılır. Sözleşmenin başlama ve sona erme tarihleri sigorta poliçesinde gösterilir. Sigorta bedeli Zorunlu Deprem Sigortası Tarife ve Talimatı’nda belirlenen metrekare bedeline göre belirlenir. Sigorta poliçesinde sözleşmenin başlama ve bitiş saatleri gösterilmemişse sözleşmenin poliçede belirtilen tarihlerde öğleyin saat 12.00’da başladığı ve aynı şekilde öğleyin saat 12.00’da sona erdiği kabul edilir. Söz konusu tarihlerden önce veya sonra gerçekleşen depremler teminat kapsamı dışında kalır. Ayrıca DASK’ın deprem nedeniyle oluşacak zararlardan dolayı sorumluluğunun başlaması için primin peşin olarak ödenmesi gerekiyorsa tamamının taksitle ödenmesi gerekiyorsa ilk taksitinin ödenmesi gerekir. Aksi halde DASK’ın sorumluluğu başlamaz. Sigortaya konu binanın devredilmesi durumunda sigorta sözleşmesi sona erer mi? Zorunlu deprem sigortasına konu olan binanın satım, bağış vb. sebeplerle devredilmesi halinde sigorta sözleşmesi sona ermez. Bu durumda sigorta sözleşmesi binayı devralan kişi ile devam eder. Depremin gerçekleşmesinden sonra yapılması gereken şeyler nelerdir? Depremin gerçekleşmesinin öğrenilmesinden itibaren en geç on beş iş günü içerisinde DASK’a rizikonun gerçekleştiği konusunda bildirimde bulunulması gerekir. Ancak söz konusu bildirimde bulunulmaması sigorta tazminatı talep etme hakkını tamamen ortadan kaldırmaz. Söz konusu durum ödenecek olan sigorta tazminatının kapsamını artırmışsa sigorta tazminatında indirim yapılır. Ayrıca bu konuda bildirim yapılmamış olsa bile DASK’ın depremi kendiliğinden öğrenmesi halinde sigorta tazminatında indirim yapılması mümkün değildir. Bunun dışında sigortalı tarafından hasara uğrayan binada DASK görevlileri tarafından inceleme yapılmasına izin verilmesi gerekir. Sigortalı ayrıca kendisinin sağlaması mümkün olan bilgi ve belgeleri de DASK’a vermekle yükümlüdür. Deprem sonucunda ödenecek olan sigorta tazminatı nasıl tespit edilir? Binanın tam veya kısmi hasar görmesinden sonra meydana gelen zararın nedeni, niteliği ve miktarı DASK’ın veya yetkili kıldığı kimselerin belirlemelerine göre taraflar arasında yapılacak anlaşmayla tespit edilir. Sigorta tazminatının belirlenmesinde rizikonun gerçekleştiği yer ve tarihte, binanın piyasa rayiçlerine göre hesaplanan yeniden yapım maliyeti esas alınır. Bunun dışında deprem sigortalarında meydana gelen her bir hasar için sigorta bedelinin %2’si kadar muafiyet uygulanır. Bu kapsamda her bir 72 saatlik dönem bir hasar sayılır. Dolayısıyla sigortalı her bir hasarda meydana gelen zararın ancak %98’ini talep edebilir. Ayrıca deprem sigortalarında sigortalıya ödenecek olan tazminat, meskenin yeniden yapım maliyetini aşamaz. Deprem sigortalarında sigorta tazminatı ne zaman ödenir? Tazminat miktarının belirlenmesinden itibaren en geç bir ay içerisinde DASK tarafından sigorta tazminatının hak sahibine ödemesi gerekir. Ayrıca deprem sonrasında sigortalılara avans ödemesi yapılması da mümkündür. Hem DASK’tan tazminat alınması hem de zararın meydana gelmesinde sorumluluğu bulunan üçüncü kişilere dava açılabilmesi mümkün müdür? DASK tarafından karşılan zararlar için sigortalının zararın meydana gelmesinde sorumluluğu bulunan kişilere başvurabilmesi mümkün değildir. Söz konusu kişilere ancak DASK tarafından karşılanmayan zararlar için başvurulabilir. DASK ile bir uyuşmazlık yaşanması durumunda hangi hukuki yollara başvurulabilir? DASK ile sigorta tazminatının ödenmesi vb. konularda bir uyuşmazlık ortaya çıkarsa sigorta ettiren kişi bu konuda mahkemelere dava açabileceği gibi Sigorta Tahkim Komisyonuna da başvurabilir. DASK, sigorta tahkimine üyedir. Zorunlu deprem sigortasında ilişkin taleplerde zaman aşımı süresi ne kadardır? Sigorta sözleşmesinden doğan bütün talepler, sözleşmenin sona ermesinden itibaren iki yılda zaman aşımına uğrar. Konut kredilerinde banka tarafından zorunlu deprem sigortası yaptırılabilmesi mümkün müdür? Bankalar tarafından kullandırılan konut kredileri ile bağlantılı olarak yaptırılması gereken zorunlu deprem sigortası, konut kredisi kullanan tarafından yaptırılmamış ise krediyi veren banka tarafından sigortalıya bilgi verilerek yapılır. Kredi süresince, sigortalı tarafından yenileme yapılmaması durumunda, banka tarafından sigortalıya bilgi verilerek ilgili poliçenin yenilemesi gerçekleştirilir. Sigorta edilen taşınmaz için konut kredisi kullanılmışsa sigorta tazminatı kime ödenir? Taşınmazın satın alınması sürecinde konut kredisi kullanılmış ve banka lehine taşınmaz üzerine ipotek tesis edilmişse rizikonun (depremin) gerçekleşmesinden sonra sigorta tazminatı bankaya ödenir. Bu durumda sigortalıya sigorta tazminatının ödenebilmesi için bankanın bu hususa muvafakat etmesi gerekir. Kasko Sigortası Deprem Nedeniyle Araçlarda Meydana Gelen Zararları Karşılar Mı? Deprem bölgesinde yaklaşık 550.000 kasko sigortası yapıldığı bilinmektedir. Kasko sigortalarının sağladığı teminatın kapsamı kanun, genel şartlar ve sigorta sözleşmesiyle (poliçesiyle) belirlenir. Kasko sigortası genel şartlarına göre depremin sigorta teminatı kapsamı içerisine girebilmesi için bu hususun ek sözleşmeyle teminat kapsamına dahil edilmesi gerekir. Bir başka ifadeyle deprem rizikosunun kasko sigortası kapsamına girip girmediğinin tespiti için sigorta poliçesinin incelenmesi ve bu hususta özel bir düzenlemenin bulunup bulunmadığının araştırılması gerekir. Poliçede depremin teminat kapsamında olduğu belirtilmemişse sigorta şirketinden deprem sebebiyle araçlarda meydana gelen zararın talep edilmesi mümkün değildir. Deprem, sigorta poliçesiyle teminat içerisine alınmışsa aksi kararlaştırılmadığı sürece sadece aracın uğradığı zarar karşılanır. Araçta meydana gelen değer kaybının ödenebilmesi için bu hususun da poliçede ayrıca teminat kapsamına alınması gerekir. Bu hususta trafik mali sorumluluk sigortalarından bahsedilmesi gerekir. Söz konusu sigortalar, sigortalının üçüncü kişilere vereceği zararlara karşı teminat sağladığından deprem nedeniyle araçlarda meydana gelen zararın trafik mali sorumluluk sigortasını yapan sigorta şirketlerinden talep edilebilmesi mümkün değildir. Hayat Sigortaları Depremde Sigortalının Hayatını Kaybetmesi Halinde Sigorta Bedelini Öder Mi? Hayat sigortası genel şartlarında deprem sonucunda meydana gelen ölümlerin teminat kapsamı dışında olduğuna ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple bu durumda deprem sonucu ölümün poliçede teminat kapsamı dışında bırakılıp bırakılmadığına bakılması gerekir. Poliçede bu konuda hiçbir düzenleme yapılmamışsa deprem sonucu meydana gelen ölümden dolayı poliçede lehdar olarak gösterilen kişilere sigorta bedelinin ödenmesi gerekir. Hayat sigortası depremde hayatını kaybeden kişilerin bankayla yaptıkları kredi sözleşmesinden dolayı yapılmış ve banka lehdar olarak gösterilmişse kredi borcunu karşılayacak olan kısım bankaya, kredi borcundan artan kısım ise depremde vefat eden kişinin mirasçılarına ödenir. Ferdi Kaza Sigortaları Depremde Yaralanan veya Vefat Eden Kişilerden Dolayı Sigorta Bedelini Öder Mi? Ferdi kaza sigortaları kaza sonucu vefat, geçici veya sürekli engellilik ve iş göremezlik halleri için teminat sağlamaktadır. Kaza sigortalarının sağladığı teminatın kapsamı, kanun, genel şartlar ve sigorta sözleşmesine göre belirlenir. Kaza sigortası genel şartlarına göre deprem aksine sözleşmede hüküm bulunmuyorsa kaza sigortasıyla sağlanan teminatın kapsamı içerisinde yer almamaktadır. Dolayısıyla depremin kaza sigortası kapsamına girebilmesi için sigorta poliçesinde bu hususun teminat kapsamı içerisinde bulunduğuna ilişkin özel bir düzenlemenin bulunması gerekir. Sigorta poliçesinde bu konuda hiçbir düzenlemeye yer verilmemesi halinde deprem, kaza sigortası teminatı içerisine girmez. Sağlık Sigortaları Depremde Yaralanan Kişilerin Sağlık Giderlerini Karşılar Mı? Sağlık sigortası genel şartlarına göre deprem aksine sözleşmede hüküm bulunmuyorsa sağlık sigortasıyla sağlanan teminatın kapsamı içerisinde yer almamaktadır. Dolayısıyla depremde yaralanan kişilerin sağlık giderlerinin sağlık sigortası kapsamına girebilmesi için sigorta poliçesinde bu hususun teminat kapsamı içerisinde bulunduğuna ilişkin özel bir düzenlemenin bulunması gerekir. Sigorta poliçesinde bu konuda hiçbir düzenlemeye yer verilmemesi halinde deprem nedeniyle ortaya çıkan sağlık giderleri, sağlık sigortası teminatı içerisine girmez.
