Elektrikli araç patlamalarında lityum iyon pile dikkat çeken Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölümü akademisyenlerinden Öğr. Gör. Mehmet Özbay, bu pillerin üretici ve kullanıcı tarafından korunması gerektiğine dikkat çekerek tavsiyelerde bulundu. Elektrikli ev aletleri, elektrikli araç ve bisikletlerden pil şarj cihazlarına kadar hayatın birçok alanında kullanılan lityum iyon piller, farklı sebeplere bağlı olarak yanıp patlayabiliyor. Özellikle yaz aylarında güneş ışığına direkt maruz bırakılan scooterların patladığı haberleri gündemde sıkça yerini aldı. Bu durum, tüm dünyanın yakıt noktasında evrildiği ‘elektrikli araç’ hususunda da endişeye neden oldu. Lityum iyon pillerin patlama nedenleri ve elektrikli araçlardaki patlama, yanma riskine karşı Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölümü akademisyenlerinden Öğr. Gör. Mehmet Özbay konuştu. Avantajları Dezavantaja Çevirmemek Sizin Elinizde! Yaklaşık 20 yıldır sıkça adından söz ettiren ve özellikle mobil sistemlerde elektrik enerjisi sağlayan lityum iyon pillerin diğer pillere oranla sağladığı avantajlar dolayısıyla tercih sebebi olduğuna dikkat çeken Özbay, lityum iyon pillerin avantaj ve dezavantajlarından şöyle bahsetti: “Bu piller, diğer tip pillere göre daha küçük hacimde daha fazla enerji stoklayabiliyorlar. Diğer piller aynı elektriksel yükü 1 saat enerji olarak verebiliyorken lityum iyon piller 4-5 saat kadar verebiliyor. Bu nedenle de tercih sebebi oluyor. Ancak kimyasal özellikleri bakımından da farklılıklar barındıran bu piller, bu değişiklikler dolayısıyla riskleri de beraberinde getirir. Üretici ve kullanıcı tarafından doğru bir şekilde kullanılmayan bu piller, patlama ve yanma olaylarına neden olabilir.” ‘Yangına Üretici ya da Kullanıcı Neden Olabilir’ Lityum iyon pillerin patladığına dair haberleri değerlendiren Özbay, bu piller üretici ya da kullanıcıdan kaynaklanan birtakım sebeplerle patlayabileceğini belirtti. Lityum iyon pile sahip ürünleri üretici ve kullanıcı yönünden değerlendiren Özbay, “Üreticiden kaynaklı olarak; pillerin yapısına uygun standartlarda malzeme kullanılmaması, maliyeti artırdığı için uygun olmayan prosedürlerde üretilmesi ilk aşamada zarar teşkil etmese de zaman içerisinde patlama ve yangınlara neden olabilir. Kullanıcıdan kaynaklı sorun oluşmaması için ise, şarj esnasında ve depolama anında dikkat edilmesi gereken hususlar var. Şarj esnasında; pillerin mutlaka güvenilir firmalar tarafından imal edilen koruma kartları üzerinden şarj edilmesi gerekir. Kullanılan elektronik elemanlardan meydana gelebilecek arızalar da koşulları oluşturabilir. Pil gövdesi dışarıdan bir darbe aldığında da ve içerideki sıvı, oksijenle temas ettiğinde de yanma hadisesi görülebilir.” ifadelerine yer verdi. ‘Doğrudan Şarj Edilmemeli, Sıcağa Maruz Bırakılmamalı’ Kullanıcıların lityum iyon pile sahip araç gereç alımlarında ve kullanımında dikkat etmesi gereken unsurlarla ilgili de bilgilendirme yapan Özbay, “Pillerin güvenilir firmalardan alınması, koruma kartlarının kullanılması, ev hayvanlarının pili ısırması gibi herhangi fiziki bir darbeye maruz kalmaması gerekir. Pilde şişme varsa kullanılmamalıdır. Üreticiler daha iyi bir şekilde kullanıma sunulması için akıllı batarya sunabilir; böylece pilin ömrü anlaşılabilir. Piller şarj ortamında yaklaşık 5-38 derecede; depolama alanında 15-20 derecede olması gerekiyor. Kullanılırken de eksi 20-40 derecede aralığında kullanılmalı. Bu derece sınırı çok fazla aşıldığında pilin içindeki kimyasal reaksiyonlar, termal parlamaya neden olur ve ani ısı yükselişlerine neden olabilir ve bu nedenle güneş gibi doğrudan sıcağa maruz bırakılmamalı. Bu pillerin daha az risk barındırmaları için şarj- deşarjları elektronik koruma kartları üzerinden yapılması gerekir. Bu piller, diğer piller gibi doğrudan cihaza takılarak şarj olmazlar, özel olarak imal edilmiş şarj cihazlarını kullanmakta gerekir.” şeklinde konuştu. Çözüm Önerisi Olarak Sunuldu Ancak Risk Teşkil Ediyor Küresel iklim krizi çerçevesi, yeşile dönüşüm kapsamında araçlar da evrim geçiriyor. İklim krizine karşı araçların fosil yakıtlara alternatif kaynaklarla desteklenmesi, farklı yakıt arayışlarını da beraberinde getiriyor. Günümüzde günden güne yaygınlaşan elektrikli araç kullanımının artması amacıyla bazı ülkelerde vergi indirimi gibi vatandaşların maddi olarak desteklendiğine dikkat çeken Özbay, gürültüsüz ve karbon salınımına neden olmayan elektrikli araçların, bataryadan kaynaklı riskleri de barındırdığını vurguladı. ‘Yaygın Olarak Rastlanmıyor Ancak Risk Var!’ Özbay, elektriği depolayarak enerjiye dönüştüren araçların, farklı araç bataryalarıyla elektrik depolayabildiğini söyledi. Lityum iyon pillerin de kullanıldığı bataryaların tehlike arz edebilme ihtimalinin de var olduğunu aktaran Özbay, “Elektrikli scooterlarda oluşan yanma, patlama durumu elektrikli araçlarda da gerçekleşebilir. Araç aşırı sıcak bir ortamda sürekli olarak kalırsa ve soğutma şartları sağlanmazsa lityum iyon pilde reaksiyon meydana gelebilir. Araçlar ani hızlanma ya da yokuş yukarı çıkarken ani akım verdikleri için, soğutma için de fan ya da farklı kimyasallarla önlemler alınmış olabilir. Buna rağmen kaza yapma durumunda, aracın ezilmesiyle birlikte bataryanın da zarar görmesi halinde termal parlama hali ve yanma hali görülebilir.” ifadelerine yer verdi. Özbay, Amerika’daki bazı avukatlık firmalarının üreticilerden kaynaklı doğan hatalara karşı hukuki hak arayışında olduğuna da dikkat çekerken elektrikli araçlarda pillerden doğan yanma ya da patlama haberlerine yaygın olarak rastlanmadığını belirtti. KAYNAK: Yenigün
